Zamek Olsztyn - największe ruiny spośród Orlich Gniazd

dodano: 2020-03-23 23:44 | aktualizacja: 2020-04-27 14:25
autor: Janusz Sulisz | źródło: podroze.satkurier.pl

Olsztyn to nie tylko nazwa dużego miasta, mającego 175 tys. mieszkańców, stolicy Warmii i Mazur, gdzie znajduje się zamek, w którym mieszkał Kopernik. Olsztyn to także malutka miejscowość (ma tylko 2,5 tys. mieszkańców) na Jurze Krakowsko-Czestochowskiej z zamkiem o tej samej nazwie, położona kilkanaście kilometrów na południowy wschód od Częstochowy (kierunek Kielce). To tak naprawdę niewielka wieś z rynkiem i kościołem oraz ruinami ogromnego średniowiecznego zamku, będącego ostoją Orlich Gniazd. Życie w Olsztynie „Jurajskim" jest całkowicie podporządkowane turystyce (w dobie koronawirusa tereny wokół zamku zamknięto). Ruiny zamku w Olsztynie robią wrażenie!

Prosimy o wyłączenie blokowania reklam i odświeżenie strony.

Troszkę historii, czyli jak zamek Przemiłowice został nazwany Olsztyn
Należałoby zacząć historię od tego, że w jaskini pod obecnymi ruinami jakieś 40 tys. lat temu mieszkali neandertalczycy. W czasie wykopalisk w jaskini znaleziono kilkaset krzemiennych narzędzi m.in. dwustronnie obrobiony nóż krzemienny wykonany w tzw. technologii lewaluaskiej.

Zamek Przymiłowice (a właściwie to Przemiłowice) - pierwsza nazwa zamku

Wiadomo z innych badań archeologów, że już w czasach średniowiecza w XI w. był tam drewniany gród obronny, który w połowie XII w. został spalony. Pierwsze zapiski dotyczące najbliższej okolicy pochodzą z początku XIV wieku. W aktach procesu krakowskiego biskupa Muskaty w 1306 roku wspomina się o wsi Przemiłowice, położonej w pobliżu zamku o tej samej nazwie (castrum Premilovicz). To relacja z wydarzeń z roku 1294, a dodać należy, że wieś o nazwie Przymiłowice istnieje do tego czasu w gminie Olsztyn. Są tam m.in. poniemieckie schrony z 1944 roku.

Stołp od strony majdanu gospodarczego zamku dolnego

Sam Olsztyn pojawia się w dokumentach w 1341 roku, choć wygląda na to, że najpierw był zamek Przemiłowice, potem przyjął się Olsztyn, a wieś przy zamku też najpierw nazywano Olsztynek. Ostatecznie miejscowość wraz z zamkiem nazwano jednolicie Olsztyn, która miała prawa miejsce od 1488 roku do 1870 roku, kiedy rosyjski zaborca zabrał te prawa. Co ciekawe w 1793 roku miejscowość była pod zaborem pruskim, a dopiero później pod rosyjskim. Nawet pod odzyskaniu niepodległości w 1918 roku Olsztyn nadal nie miał praw miejskich, dopiero w marcu 2020 r. radni gminy Olsztyn przyjęli uchwałę w sprawie wszczęcia procedury przywrócenia praw miejskich.

Charakterystyczny tzw. stołp - wieża cylindryczna w całej okazałości

Gród gościł wielu władców Polski, począwszy od króla Władysława Łokietka. Ponoć szczególnie lubił na zamku Olsztyn bywać król Władysław Jagiełło. Może dlatego, że zdobył ten zamek. Pod koniec sierpnia 1391 roku Władysław Jagiełło podjął akcję zbrojną mającą na celu odebranie ziem lennych księcia opolskiego Władysławowi Opolczykowi, zakończoną przywróceniem wszystkich jego warowni koronie. Wśród nich był oblegany przez kilka dni zamek Olsztyn.

W latach 1406 i 1411 oraz 1417 roku dzierżawca zamku, Jan ze Szczekocin herbu Odrowąż, otrzymał od króla Jagiełły 1200 grzywien (równowartość około 250 kg srebra) celem modernizacji twierdzy w Olsztynie.

Odrestaurowany fragment muru wapienno-ceglanego od strony wieży cylindrycznej w kierunku baszty przy bramie głównej

Dolny zamek powstał w XV wieku - prawdopodobnie ta część zamku była rozbudowywana w kolejnym stuleciu, kiedy starostą olsztyńskim był Mikołaj Szydłowiecki, który w XVI wieku uczynił z niego kwitnącą rezydencję. W okrągłej wieży górnego zamku zmarł skazany na śmierć głodową przez króla Kazimierza Wielkiego wojewoda poznański Maciej Borkowic (1298-1360). Jedna z legend o tym zamku dotyczy właśnie Maćka Borkowica. Scenę przedstawiającą jego zamknięcie w lochu namalował sam Jan Matejko na obrazie z 1873 roku.

Zygmunt I Stary który, zanim został królem Polski w 1507 roku, był przez 3 lata starostą olsztyńskim.

W 1587 roku miejsce miała zakończona sukcesem obrona zamku przed najazdem wojsk austriackiego arcyksięcia Maksymiliana. Dowodził nią wówczas starosta olsztyński Kasper Karliński. Jego sześcioletni syn został porwany przez najeźdźców i wystawiony jako żywa tarcza. Niestety dziecko zginęło w czasie walk.

Tablica „W hołdzie Kasprowi Karlińskiemu”

Tablica pamiątkowa została umieszczona w kościele parafialnym w Olsztynie. Bohaterstwo Karlińskiego opiewali w swych dziełach, m.in. Aleksander Fredro i Władysław Syrokomla.

Fragment ściany domu mieszkalnego od strony wieży

Zamek był ruiną jeszcze przed potopem szwedzkim!
Wbrew obiegowym opiniom zamek Olsztyn popadł w ruinę jeszcze przed potopem szwedzkim (1655-56). Ówczesny starosta Mikołaj Wolski nie dbał o zamek w Olsztynie, koncentrując się na ulubionej rezydencji w Krzepicach. Dlatego Szwedzi nawet nie mieli co zdobywać okrążając Jasną Górę. Ostatecznie doprowadzili go do upadku obozując tam, odchodząc ograbili i podpalili, dokończając dzieła zniszczenia.